Monday, May 23, 2011

بایكۆتكردنی شەڕی راگەیاندن؟! ...

ئەو بارگرژیەی وا بۆ ماوەی دوو مانگ زیاتر دەڕوات هەرێمی كوردستانی بەخۆیەوە سەرقاڵ كردووە، بەر لەوەی پەیوەندی بە چاكسازیەوە هەبێت، لە بنەڕەتەوە سیاسیە. پێش ئەوەی شەڕی گەندەڵی و هەڵوەشاندنەوەی حكومەت و هەڵبژاردنی پێشوەخت و حكومەتی بنكەفراوان و دانانی بیرۆكەی كەسی شیاو لە شوێنی شیاو و تەوزیفكردنی كاراكتەری تەكنۆكرات بێت لە دونیای ئیداریماندا، شەڕێك بوو لە ماراسۆنێك دەچوو لە پێناو گەیشتن بە هەڕەمی دەسەڵات. رەنگە پێویست بەوە نەكات لەوە زیاتر لە رێی شەڕی راگەیاندنەوە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بە شتێكی وا لاوەكیەوە سەرقاڵ بكرێن، چونكە لە كۆتاییدا بۆ چارەسەركردنی كێشەكان هەر دەبێت پێكەوە دابنیشن؟!
بە راستی كاتی ئەوە هاتووە هەموو لایەنەكان، بە تایبەتیش حكومەت هەوڵی خۆی بۆ ئەوە وەگەڕ بخات، تا رەوشەكە هێمن و ئارام بكاتەوە، لەبەر ئەوە هێمنكردنەوەی بارودۆخەكە، دەبێتە مایەی ئەوەی كەشێك بڕەخسێنرێت بۆ ئەوەی پێكەوە دابنیشن. راگرتنی شەڕی راگەیاندن، دەبێت یەكێك بێت لە ئەولەویەتی هەنگاوەكانی حكومەت، ئەگەر بە ئیتیفاق كار بۆ شتێكی وەها بكرێت، زۆر باشە، ئەگەریش نەكرا، چۆن ئەوان بایكۆتی دانیشتنەكانی پەرلەمانیان دەكرد، باشتر وایە بۆ ئەوەی حكومەت لەم گەمەیەدا بۆ مێژوو بێ خاڵ دەرنەچێت، وا باشە بە بڕیارێك میدیاكانی دەسەڵات بایكۆتی ئەو شەڕە نەخوازراوەی راگەیاندن بكات!
لە دوای هێوربوونەوەی بارودۆخەكە، دەبێت بە زووترین كات هەوڵ بۆئەوە بدرێت، پەیوەندی نێوان دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن و فۆرمی كاركردنیان لە چوارچێوەی یاسایەكدا رێكبخرێت، چونكە بارودۆخە نا ئاساییەكان ئەوەمان پێ دەڵێن: ئەم دوو هێزە، دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، تا ئەم چركەساتە بە دیدی دوژمن و ناحەز لە یەكتری دەڕوانن، لە كاتێكدا لە وڵاتە دیموكراتەكان، دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، وەكو رەنگە جیاوازەكان تەواوكەری یەكترین!
دەسەڵات دەبێت باش ئەوەی لەبەر دید بێت، لە حاڵەتی تەندروستی خۆیدا، ئۆپۆزسیۆنێكی تەندروست دەكەوێتە كێبركێوە لە گەڵیدا، بەڵام لە حاڵەتی نا تەندروستیدا، ئەوكاتانەی وا رادیكالانە هەموو كایەكانی ژیان بۆ خۆی قۆرخ دەكات، دەبێت چاوەڕوانی شتی لەوەی ئەمجارە خراپتر بكات. بە دڵنیاییەوە لە پشت هەر دەسەڵاتێكی جوان و بێ خەوشەوە، ئۆپۆزسیۆنێكی لەو جوانتر لە گۆڕەپانەكەدا دەبێت، بەڵام كاتێك خودی دەسەڵات لە هەندێك رووەوە لاوازو خەوشدار دەبێت، ناكرێت گلەیی لە جۆری بیركردنەوەو هەڵوێستی لایەنی ئۆپۆزسیۆنیش بكرێت؟!
 دەسەڵات دەبێت كار بۆ ئەوە بكات چۆن بەردەوام لە هەوڵی ئەوەدایە وێنەی لە پێش چاوی كۆمەڵانی خەڵك لە حەقیقەتی خۆی جوانتر بكات، دەبێت لە رێی هەماهەنگی و كاری هاوبەشەوە ئاماژە بە هەبوونی ئۆپۆزسیۆنێكی نەوعەن ما جوانیش بكرێت، لەبەرئەوە ناشیرینكردنی لایەك، بە مانای ناشیرینكردنی كۆی فەزای سیاسییمان دێت. خاڵێكی دیكە ئەویش زۆر بەداخەوە گوزارشت لە خەوشداری هەمووان دەكات، لەكاتی دروستبوونی ئەو قەیرانەدا، كە رەوشی كوردستانی خستە ژێر بارێكی قورس و دژوارو نائاساییەوە، ئەوەی لە هەڵوێستی ئەندامانی لایەن و حزبەكان بینیمان، نواندنی كارێكی نۆرماڵ و ئاسایی نەبوو، بە تایبەتیش هەڵوێستی هێزە بەرهەڵستكارەكان، ئەوەی لەو ماوەیەدا بە لای ئەوانەوە گرنگ بوو، تەنها بەرژەوەندی خۆیان و شەقام بوو، سەیرە كاتێك وڵاتێك رووبەڕووی قەیرانێكی مەترسیدار دەبێتەوە، دەبینین دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن وەك تاكە هێزێك و خاوەن بەرژەوەندیەكی هاوبەش لە یەك سەنگەردا دەردەكەون، نەك ئۆپۆزسیۆن وا بزانێت كۆتایی دونیایەو لە یەك بەرەیەكدا هەموویان سەرباری جیاوازی دیدو ئایدۆلۆژیا، وەكو هەڵگری یەك ئەجێندا دەربكەون. ئێمە چاوەڕوانی ئەوە بووین، هەڵوێستی هەندێك لە ئەندامانی ئەو هێزانە یان خودی مەكتەب سیاسیی حزبەكان، بە تایبەتیش ئەندام پەرلەمانەكان گۆڕانی بەسەردا بێت، بەڵام ئەوەی بینیمان، وا دەرنەچوو، جێی خۆیەتی پرسیاری ئەوە بكەین: بۆ دەبێت لە دونیای ئێمەدا فۆرمی سیاسەت و سیاسەتكردن بە شێوەی مارەبڕین و عەقدی زەواج لە زیهنی ئەندامانی حزبەكاندا وێنابكرێت، ئاخر ئەو رەوشە ئاڵۆزەی بۆ جارێكی دیكە چارەنووسی كوردستانی رادەستی قەدەر دەكرد، بایی ئەوەی تێدا بوو ئەندامانی پەرلەمان بەرژەوەندی باڵای كوردو كوردستان بەر لە بەرژەوەندی حزب یان بزووتنەوەكەیان لەبەرچاو بگرن، بایی ئەوەی تێدا بوو لە ناو پەرلەمان و لە پێش چاوی زومی كامێراكان، هەڵوێستیان بە ئاشكرا دەرببڕن، یان لەم پانتاییەی ئێمەدا چۆن سەرۆك هەڵە ناكات، ئەندام پەرلەمان و مەكتەب سیاسییەكانیش هەڵەی لەو جۆرە ناكەن، دەبێت بە هەموو لایەكمانەوە لە هەوڵی ئەوەدابین، شتی نوێ بهێنینە نێو دونیای سیاسەتمانەوە، رەنگە لەم ماوەیەدا بتوانین كۆتایی بە بەشێكی ئەم رەوشە بهێنین، بەڵام گرنگە بە یەكجاری كۆتایی بەم فۆرمە لە كاركردن بهێنرێت، دەبێت بە هەموو لایەكمان لە هەوڵی ئەوەدا بین، فۆرمی پەیوەندیەكان و ئەجێنداو هەڵوێستی سیاسیمان لە پێناو دۆزەكەمان لە ناو ماڵی خۆمان بگۆڕین؟!


Saturday, May 14, 2011

ثيَشةكى
لةرِؤذطارى ئةمرِؤدائينتةرنيَت و كؤمثيوتةر بوةتة ثيَويستيةكى ذيان بةرادةيةك كةم كةس هةية كةئةم خزمةتطوزارية بةكارنةهيَنيَت .بؤيةلةطةلَ ثةيدابونى كؤمثيوتةو ئينتةرنيَت جؤرة كةسانيَك ثةيدابوون بؤدروست كردنى طرفت بؤئةم خزمةتطوزارية ,ئةم جؤرةكةسانةش كةسانى ئاساين وةكو ئيَمة ,لةئةنجامى زؤرى شارةزايي لةئينتةرنيَت وكؤمثيوتةربؤمةبةستى جياجيا توانيان ئةم طرفتانة لةذيَرناوى (هاككةرز.كراكةرز.ظايرؤس)دروست بكةن.بؤيةئةمرِؤئةم جؤرة كةسانةبة (ضةتةئةليكترؤنيةكان)ناسراون بةكارهينةرانى كؤمثيوتةرو ئينتةرنيَتيان توشى طرفت كردووة بؤية لةم رِاثؤرتةداهةولَ دةدةم بةكور                                      
















هاكةرز:لةزمانى كؤمثيوتةرو ئينتةرنيَتدابةكةسانى ضةتةوتيَكدةردةوتريَت .
هاكةرز:هاكةرز ئةووشةيةية,كةخةلَكى بةتايبةت بةكارهيَنةرانى ئينتةرنيَت ليَى دةترسن,ئةوان دةيانةويَت خؤيان لةوكابوسةبثاريَزن وبةرؤكيان ثىَ نةطريَت .
- هاكةرز ئةوكةسةيةكةشارةزاييةكى زؤرى لةبةرنامةسازى وسيستةمةنويَيةكانى كارثيَكردنى كؤمثيوتةروتؤرِةكانداهةية ,ئةوكةسةية كةدةتوانيَت بةرنامة دروست بكات شى بكاتةوةهةروةها بةخيَرايي سيستمى كارليَكردن دروست بكات .
هاكةرةكان كةسانيَكى ئاساين وةك ئيَمة,بةلاَم شارةزايي لةرِادةبةدةريان لةكؤمثيوتةرو ثةردة هةلَمالَين لةسةر زؤرنهيَنى كؤمثيوتةروئينتةرنيَت لةكةسانيتر جيادةكرينةوة .
- بةطشتى ضةتةكانى ئينتةرنيَت بةسةرسىَ جؤردا ثؤليَن دةكريَن:
جؤرى يةكةم :هاكةرزhackers ئةمانة ثسثؤرِن لةتؤرِةكانى كؤمثيوتةرو كاريان ويَرانكردن وزينة
جؤرى دووةم :كراكةرزcrackrsئةمانة بايةخ دةدةن بةشكانى ثاسؤردى بةرنامةكان ,لةرِيَطةى بةرنامةى (crack)ةوة .
جؤرى سيَهةم :دروستكارانى ظايرؤس.
- هاكةرزةكان لةرِيَطاى ناردنى كارى زؤربؤثةرة هةلَدةرةوة لةهةمان كاتدا لةسايتيَكى دياريكراودا,بةوةى بةونامةوداواكاريانة يان سيرظةرةكةثرِدةكةن,ئةوسايتةش ناتوانيَت ئةوهةمو داواكارية جىَبةجيَبكانت لةئاكامدائيدى سايتةكة كارناكات ويَران دةبيَت ,ئةم بارةبةسةرزؤرسايتداهاتوة ,لةوانة لةسةرةتاى سالَى 2000داسايتى yahooكةبةناوبانطترين سايتى ثرخزمةتطوزارية لةكاركةوت ,ئةم حالَةتة ثاش ئةو هةولَةهات ,كةذمارةيةكى زؤرهاكةرز لةسةرانسةرى جبهاندالةيةك كاتدا داواكارى ثةرِةهةلَدانةوةيان لةyahooداكرد,لةمةدا سيرظةرى ئةوسايتة نةيتوانى داواكارى ئةوهةمو كةسة فةراهةم بكات سايتةكة بؤهةمان بكاتةوةو ثةكى كةوت
لةلايةكةترةوة زؤرجارويَرانكردنى تؤرِى ئينتةرنيَت بةهؤى ناردنى داواكاريةكى زؤرى ثؤستى لةرٍدةبةدةررِودةدات ,كةبةثؤستى بؤمبى mailbombsدةناسريَت.
هاكةرةكان دةضنةناوسايتى شفرةدارةكان ,يان سايتةكانى تايبةت بةكرِين و فرؤشتن,ئةمةش لةرِيَطةى شكاندنى ثاسؤردةكان,ئةنجام دةدريَت ,كةهاكةرةكان ذمارةيةكى زؤروشةى نهيَنى تاقيى دةكةنةوة ,جارى واهةية دةطاتة ملويَنةهاوشةى هةرةمةكى وئيدى دةضنة ناوسايت ,يان كؤمثيوتةرةكان وئةوةى دةيانةوىَ ئةنجامة دةدةن .
زؤرجارلةورِيَطةيةوة دؤسيةى ئةوكؤمثيوتةرانة كؤثى دةكات يان شويَنةكانى دةطؤرِن دةيسرِنةوةونوسخةى خؤيانى ليَدةبةن .وةكو:ئةوهيَرشةى كةهاكةرةكان بةهؤى بةرزبونةوةى نرخى نوت كرديانةسةرسايتى رِيَكخراوى ئؤثيك وبةضةند دةستةواذةيةك هيَرشيان كردةسةررِيَكخراوى ناوبراو .
ضؤن هاكةركان دةضنةناوكؤمثيوتةرةكةت؟
لةرِيَطةى بةرنامةى جؤروجؤرةوة لةوانة وةكو بةرنامةى ناسراوsuniffers,كةلةتوانايداية هةمووزانيارية ثيَويستتةكان كؤبكاتةوة بؤشكاندنى ثاسؤرد,بةزؤرى ئةم كارة بةسةردامةزراوة زةبةلا ح طرنطةكانداديَت ,ياخودزؤرجارلةكاتى (chat)كر
دندادؤسييةك لةكةسيَكى نةناسراووةردةطريًَت
ضؤن دةزانى كؤمثيوتةرةكةت لةذيَررِكيَفى هاكةرزداية؟
1- تيَبينى دةكةيت شويَنى دؤسيةكانت طؤرِاوة
2- هةست بةوة دةكةيت لةكاتى بةكارهيَنانى كؤمثيوتةردا كةسيَكى ترماوسةكة دةجولَينىَ بةبىَ ئةوةى تؤدةستكارى بكةيت .
لةم كاتةداتؤئةوةت لةسةرة كؤمثيوتةرةكةت بكوذيَنيتةوةهاكةرزليَت دوردةكةونةوة ,خالَيَكى ترى طرنط ئةوةية لةكاتى ضاتكردندادوَسيةلةكةسانى نةناسراو وةرمةطرةو مةيكةرةوة .
كراكةرز
جؤريَكن لةهاكةرز ,ثسثؤرِن لةشكاندنة شيفرةى بةرنامةكان,زؤربةرنامة هةية وشةى نهيَنى هةية ,كراكةرةكان ئةوشيفرةية دةشكيَنن بةمةبةستى كؤثى كردنى بةرنامةكان فرؤشتنيان بةهةرزانترين نرخ ,ئةمرِؤئةم حالَةتة لةسةرانسةرى جيهاندا بةتايبةت لةرِؤذهةلاَتى ناوةرِاست بةربلاَوة .
دروست كارانى ظايرؤس 
ظايرؤس بةرنامةيةكى تيَكدةرة ,هيض سوديَى لىَ نابينريَت جطةلى زيانى طةورة بؤكؤمثيوتةرظايرؤسةكان جؤراوجؤرن بةثيَى مةترسيدارى وكاريطةريان جياجيان ,ياخودكؤمثيوتةرلةكاردةخةن يان دؤسيةكانى تيَكدةدةن يان ميمؤرى.
خؤثاراستن لةظايرؤس:بةدابةزاندنى ضةندبةرنامةيةكى دذة ظايرؤس ,دةتوانيت خوتلةظايرؤسةكان بثاريَزيت .
ميذووى هاكةرز
ئةودةمانةى هيَشتائاميرى كؤمثيوتةر لةئارادانةبوو,ضةندكؤمثانيايةكى تةلةفؤن هةبوو ,كةبةيةكةم شويَنى دةركةوتنى ئةوانةى بةهاكةرزدةناسريَن دادةنريَن كارى هاكةرةكان لةودومانةدا بةتايبةتى لةسالَى 1878لةئةمريكاو لةيةكيَك لةكؤمثانياكانى تةلةفؤنى ناوخؤيدا,كةزؤربةى كارطةران ثيَكهاتبون لةلاوان دةيانويست زانيارى زؤرتر لةسةرئةم تةكنيكةوةربطرن ,كةرِيَرِةوى ميَذووى طؤرِى ئةولاوانة طويَيان لةو قسانة دةطرت كةلةدامةزراوةكةدادةكرا هةروةهازؤربةى جارهيَلَى تةلةفونيان دةطؤرِى ,بؤنمونة تةلةفونيَك بؤ(ئارى) دةكرا كةضى دةطةيشتة( ئازاد)هةموو ئةم كارانةش لةثيَناوى رابواردن وفيربونى زياترةوة سةرضاوةى طرتبوو,هةرئةمةش واى لةكؤمثانيكةكرد ثةنابةريًتة بةر طؤرينى كارمةندةكان .
لةشةستةكانى سةدةى رِابدووداهاكةرز هاتةئارا.هاكةرةكان بةرنامةسازى زيرةك وثالَةوان بوون ,لةوكاتةدا هاكةرز ئةوكةسةبوو ,كةخيَراترين بةرنامةى دروست دةكرد( دينيس ريَضى ,كين تؤميسؤن)ناسراوترين هاكةرزن .سالَى1981كؤمثانياى  IBMى ناودارئاميَريَكى داهيَنابةناوى كؤمثيوتةرى كةسى ئةم ئاميَرة بةقةبارةبضةكةكةى و ئاسانى بةكارهيَنانةكةى لةهةرجيَطةيةكدابىَ جيادةكرايةوة بؤيةهاكةرةكان لةوماوةيةدا دةستبان دايةكارى رِاستةقبنة بؤزانينة ضؤنيةتى كاركردنى ئةم ئاميرةو ضؤنيَتى ويَرانكردنى .سةرةتاى سةرهةلَدانى جةنطى هاكةركان دةطةرِيَتةوة بؤسالَى1984,ئةوكاتةى كةسيَك بةناوى(ليكس لؤسةر)هاتة مةيدان وكؤمةلَيةكى بةناوة (LOD)ةوة دانا,كةئاماذةية بؤكؤمةلَةهاكةرزيَكى ئارةزو موند ,ئةمانة ضةتةييان بةسةرئاميَرةكانى يةكتريةوة دةكرد.بةزيرةكترين هاكةرزى ئةوماوةية ئاماذة دةكران ،تائةوساتةى كؤمةلَيَكى تربةناوى (MOD)بةرِيَبةرايةتى (ظيبةر)ناويك دةركةوتن بونة رِكابةرى كؤمةلَةى ((LOD
بةرنامةى net bus))بؤكارى ضةتةيي لةسةرئينتةرنيَت.
يةكيكة لةوبةرنامانةى هاككةرزةكان بةكارى دةهيَنن بؤبرِينى سايتةكان ,بةهؤى ئةم بةرنامةيةوة هاكةرةكان ضةندين سايتى كؤمثانياقةبةكان وةك  yahho-cnn –amazon يان برِيوة.
-هاككةرزةكان لةرِيَطاى بةرنامةى((net busض جؤرة كاريَك دةكةن ؟
دؤسيةكانت دةسرِيَتةوةودؤسيةى وادةخاتة كؤمثيوتةرةكةتةوة ,بةثيَى ئارةزوى خؤى بةرِيَوةى دةبات2-هةرضى لةسةرشاشةكةتداية ديتةسةرشاشةكةى ئةو3- سيخورِى لةسةركيبؤردةكةت دةكات بةم جؤرةش وشةى نهيَنيةكةت كةشف دةكات 4- طوىَ لةو مؤسيقاو دةنطانة دةطريَت كةتؤ لةسةر كؤمثيوتةرةكةت طويَ ليَدةطريت5- ئةوسايتةى دةيةويَت بؤت دةخاتة سةرشاشة 6- ئةوبةرنامانةجيَبةجىَ دةكات كةلةسةر كؤمثيوتةرةكةت ثيَويستيةتى 7- كارثيَكردنى كؤمثيوتةرةكة رٍادةطريَت 8- دوطمةى ماوسةكةت دةطؤريَت رٍاست بؤضةث ضةث بؤرِاست 9- كؤنترِؤلَى جولَةى ماوسةكةت دةكات 10- بةرنامةكراوةكانت دادةخات.......هتد.